از ابتدای سال 98 یعنی از اولین روز بعد از تعطیلات نوروز شاهد افزایش دو برابری قیمت برخی از روزنامه‌ها و یا تعدیل و کاهش صفحاتشان بودیم، این زنگ خطری برای دیگر روزنامه‌ها بود. یک ماه که از سال گذشت برخی از نشریات و روزنامه‌ها نتوانستند دخل‌وخرجشان را با هم جور کنند و به‌ناچار با وجود سابقه‌ی چندین و چندساله عطای روزنامه‌نگاری را به لقایش بخشیدند. عده‌ای نیز ماهنامه‌ها را به دو ماهنامه یا فصل‌نامه تغییر دادند و یا به انتشار نسخه‌ی دیجیتال بسنده کردند.
برخی که ما نیز جزو آن‌ها بودیم به بهانه‌ی ارزان‌تر بودن کاغذ تحریر نسبت به گلاسه، کاغذ نشریه را تغییر دادیم تا کمکی به مجموعه شود اما غافل از اینکه به‌یک‌باره قیمت کاغذ تحریر چنان اوجی در بازار می‌گیرد که آنچنان توفیری با قیمت کاغذ گلاسه ندارد. به‌هرحال وضعیت کاغذ با چند نرخی شدن آن، کمبود و گرانی‌هایش شرایط را برای مطبوعات سخت کرده است. چه شد که کار به اینجا کشید و بررسی راه‌های برون رفت، بهانه‌ای شد تا چاپ و نشر با علی‌اکبر بهبهانی؛ مدیرعامل شرکت تعاونی مطبوعات کشور گفت‌وگویی داشته باشد.
دکتر علی‌اکبر بهبهانی؛ مدیرعامل شرکت تعاونی مطبوعات کشور در گفت و گو با خبرنگار چاپ و نشر به‌صورت اجمالی به وضعیت کاغذ، گرانی و کمبود آن اشاره کرد و گفت: متأسفانه برای تأمین کاغذ مسیر درستی طی نشده است، اگر روش منطقی در این خصوص پیشه می‌شد، نه مطبوعات، نه ناشران و به‌طورکلی هیچ مصرف‌کننده‌ی کاغذ دچار چنین گرفتاری نمی‌شد.
وی افزود: علت اینکه در گذشته برای تأمین کاغذ به مشکل برنخوردیم این بوده که همواره صراط مستقیم را طی می‌کردیم و واردات کاغذ دست واردکنندگان بود نه اینکه مانند امروز وزارت صمت، وزارت ارشاد، تعزیرات و غیره بر تهیه و تأمین کاغذ دخالت کنند. مسئله‌ی کاغذ نیز مانند آشپزی چند آشپز هم‌زمان شده است که طبق ضرب‌المثل قدیمی آش یا شور می‌شود یا بی‌نمک. بنده معتقدم دولت باید به تنهایی بر مسئله‌ی کاغذ نظارت می‌کرد، دخالت و اجرای هم زمان چند ارگان در این مورد کار اشتباهی بود.
بهبهانی با اشاره به مجموعه‌ی تشتت آرا در سازمان‌های ذی‌ربطی چون وزارت صمت، وزارت بازرگانی، بانک مرکزی و وزارت ارشاد گفت: مراکز تصمیم‌گیری در حوزه‌ی کاغذ متفاوت است، به‌عنوان‌مثال درباره‌ی کاغذ تحریر در معاونت فرهنگی تصمیم‌گیری می‌شود، برای کاغذ روزنامه‌ها، معاونت مطبوعاتی، کاغذ گلاسه و مقوا...، مجموع همه‌ی این موارد بازار را متشنج کرده و همه‌ی واردکنندگان در ۲۰ روز اخیر محصولاتشان را با ضرر به فروش رسانده‌اند. این موارد باعث شده تا روزگار بدی برای کاغذ رقم بخورد و دراین‌بین مطبوعات، کتاب‌فروشی‌ها و حتی تولیدکنندگان لوازم‌التحریر با کمبود کاغذ مواجه شوند، حتی شنیده‌ام کمبود کاغذ به کتاب‌های درسی نیز کشیده شده است به این صورت که احتمالاً برخی از کتاب‌های درسی مقطع ابتدایی که باید چاپ شود و دولت در ابتدای سال تحصیلی جدید در اختیار دانش‌آموزان قرار دهد تا اول مهرماه به دست دانش‌آموزان این مرز و بوم نخواهد رسید. البته نباید از مصارف دیگر کاغذ نیز غافل شد، گاهی دیده می‌شود به‌جای اینکه به مصرف واقعی چون طبع روزنامه و کتاب برسد، کاغذ الگوی خیاطی شده و یا به دور ساندویچ‌ها پیچیده می‌شود.
وی اظهار کرد: با ایجاد و تشدید بحران کاغذ، بسیاری از ناشران بیکار شده‌اند، افراد کتاب‌خوان با گرانی‌های اخیر حوزه‌ی کاغذ کمتر به خرید کتاب مبادرت می‌ورزند، مجلات و روزنامه‌ها هم دوران جمود نعشی خود را می‌گذرانند و یا به تعطیلی کشانده شده و یا تعدیل و کاهش صفحات را در پیش‌گرفته‌اند. درمجموع یک بازار بلبشو و درهم و برهم برای کاغذ درست شده که هیچ‌کس، از واردکننده تا مصرف‌کننده از وضعیت آن راضی نیستند و هیچ تاجری ریسک سرمایه‌گذاری در این بازار را نمی‌پذیرد.
مدیرعامل شرکت تعاونی مطبوعات کشور با اظهار تأسف تأکید کرد: بخشی از آشفتگی بازار کاغذ به پراکندگی، تعدد مراکز تصمیم‌گیری و البته تصمیم‌گیری‌های یکباره و بدون کارشناسی برمی‌گردد.
بهبهانی اظهار کرد: بارها در رسانه‌ها از گرفتن سلطان کاغذ که (ارز دولتی با نرخ ۴۲۰۰ تومانی برای واردات 200 هزار تن کاغذ اخذ کرده) صحبت به میان آمد ولی هیچ‌گاه این فرد متخلف که توانسته با چنین تخلفی بازار کاغذ را متلاطم کند معرفی نشد!
وی افزود: می‌دانم که اگر 200 هزار تن کاغذ وارد کشور می‌شد، دیگر حداقل در مورد تأمین کاغذ روزنامه و یا کاغذ تحریر چنین مشکلی وجود نداشت. اگر واردات کاغذ صورت می‌گرفت و با تعهد به وزارت ارشاد و صمت به توزیع پرداخته می‌شد، بسیاری از مشکلات رفع و رجوع می‌شد. در اینجا باید در مورد واردات کاغذ روزنامه توضیح بدهم که کلا در انحصار سه نفر است، اما این سه نفر هم برای واردات کاغذ با هم تعامل ندارند و مشورت نمی‌کنند و تنها منافع خودشان را در نظر می‌گیرند و به نیاز بازار بی‌توجه هستند.
مدیرعامل شرکت تعاونی مطبوعات کشور با ذکر مثالی توضیح داد: یکی از واردکنندگان کاغذ روزنامه، با واردات کاغذ ارزان‌قیمت و بی‌کیفیت هندی تنها ارز کشور را دور ریخته است و تمامی چاپخانه‌ها از این کاغذ عاصی شده‌اند و اذعان می‌کنند که قابل استفاده نیست. این فرد که با ارز دولتی اقدام به واردات این نوع کاغذ کرده است برای اینکه جنس نامرغوبش را به فروش برساند آن را زیر قیمت عرضه می‌کند، بنابراین برای واردکننده‌های دیگری که کاغذ را با ارز نیمایی وارد کرده و یا دیگری که کاغذ مرغوب و درجه یک روسی را وارد کرده است، مشکل ایجاد می‌کند، بی‌شک آن‌ها نیز مجبور می‌شوند برای فروش، محصولاتشان را زیر قیمت پیش بینی شده، بفروشند.
وی ادامه داد: در حال حاضر ارز دولتی به کاغذ اختصاص ندارد و واردات با ارز نیمایی انجام می‌پذیرد. با وضع این قانون دیگر باید این انحصار واردات را برداشت و اجازه داد تا واردکنندگان اقدام به واردات کاغذ کنند، تنها این‌گونه است که با ایجاد رقابت، قیمت‌ها کاهش می‌یابد.
بهبهانی با تأکید بر حمایت دولت از کارخانه‌های تولید کاغذ در کشور گفت: آرزو می‌کنم مسئولان یک‌بار از صاحبان دانش در حوزه‌ی کاغذ، کتاب و قلم دعوت کنند تا همگی دسته‌جمعی فکری برای این بخش کنند. هم‌اکنون که با بحران تأمین کاغذ مواجه شده‌ایم، بهترین زمان است که دولت به‌جای ریخت‌وپاش ارز و واردات کاغذ به کارخانه‌های چوب و کاغذ مازندران و کاغذ پارس خوزستان که داخل کشور فعالیت می‌کنند، بها دهد.
وی افزود: اگر این دو کارخانه تولید کاغذ تقویت شوند می‌توانند روزی ۱۰ هزار تن کاغذ تولید کنند، در این صورت است که از واردات کاغذ بی‌نیاز می‌شویم، از این میزان می‌توانند ۵ هزار تن کاغذ را به تولید کاغذ روزنامه و ۵ هزار تن دیگر را به تولید کاغذ تحریر اختصاص دهند؛ در این صورت است که یک کارخانه می‌تواند ۸۰ درصد نیاز کشور به کاغذ را مرتفع کند.
به گفته‌ی بهبهانی تعاونی مطبوعات کشور طبق قراردادی که با چوب و کاغذ مازندران داشته است بیش از دو تا سه هزار تن کاغذ روزنامه را در فاصله‌ی زمانی مردادماه تا بهمن‌ماه ۹۷ توزیع کرده است، پس‌ازآن هم حدود سه تا چهار هزار تن کاغذ تحویل گرفته و به‌عنوان تقسیم‌کننده بین اعضای تعاونی و روزنامه‌ها به میزان پنج یا 10 تن پخش خواهد کرد و سعی می‌کند تا همه‌ی اعضا از این مورد منتفع شوند.
بهبهانی در انتها خاطرنشان کرد: پیش‌بینی می‌کنم طی یک ماه آینده نیز وضع به همین منوال باشد، اما بعدازآن که کاغذهای موجود در بازار مصرف شود می‌توان به آینده بیشتر امیدوار بود، از طرفی با توجه به دستوراتی که از طرف اسحاق جهانگیری؛ معاون اول رئیس‌جمهور و مقامات بالای مملکت برای تقویت کارخانه صنایع چوب و کاغذ مازندران داده شده است تا تولید کاغذ افزایش یابد و هر دو دستگاه تولید کاغذ را به کار ببرند، من تصور می‌کنم در مهرماه آرامشی را در وضعیت کاغذ شاهد باشیم. در انتها آرزو می‌کنم این ایام بد و روزهای تیره برای فرهنگ مملکت هرچه زودتر از بین برود و روزهای خوشی را پیش‌رو داشته باشیم.
